Stuiptrekkingen voor het slapen gaan

Je kent het wel: Je ligt heerlijk comfortabel in bed, klaar voor een goede nachtrust. Net als je bijna in een diepe slaap valt, lijk je meters naar beneden te vallen en schrik je wakker van een schokgolf door je lichaam. Maar liefst 60 tot 70 procent van de mensen heeft van tijd tot tijd deze stuiptrekkingen voor het slapen gaan. De persoon naast je blijft helaas niet buiten schot: de stuiptrekkingen kunnen zo hevig zijn dat een onverwachtse rechtse zo is uitgedeeld. Waar komen deze ‘hypnagoge schokken‘ vandaan?

Hypnagoge toestand

De stuipen doen zich voor in de ‘hypnagoge toestand’: de overgangsperiode tussen de wakkere en de slaapmodus. Hierin schakel je over van een bewuste naar een onbewuste toestand. Twee specifieke delen van het brein zijn verantwoordelijk voor deze overgang: het reticulair activatiesysteem (RAS) en de ventrolaterale preoptische nucleus (VLPO). Deze delen bevinden zich naast elkaar, vlak achter de ogen. Het RAS bereidt de hersenen en het lichaam voor op de nachtrust, waar de VLPO ons daarna juist in slaapmodus houdt en vanuit het onderbewustzijn belangrijke processen in het lichaam blijft aansturen.

Wisseling van de wacht

Precies deze wisseling van de wacht lijkt de boosdoener. Terwijl je in slaap valt, daalt je serotoninegehalte: een stofje dat vooral bekend staat als het ‘geluksstofje’, maar dat ook helpt de grote spieren in bijvoorbeeld onze armen en benen onder controle te houden. Tegelijkertijd stuurt je VLPO de aanmaak van twee andere stofjes aan, GABA en glycine, die je spieren gedurende de slaap juist roerloos proberen te houden.

Wetenschappers denken dat hypnagoge schokken uiteindelijk ontstaan doordat je zelf in slaap valt, terwijl de spieren in je lichaam nog niet zover zijn. Je RAS en VLPO vechten als het ware een onderlinge strijd uit in de transitie van bewust- naar onderbewustzijn. Je arm of beenspier is uiteindelijk de dupe van de tegenstrijdige signalen die hij vanuit de hersenen krijgt en maakt een ongecontroleerde beweging.

Evolutionaire verklaring

Een andere theorie gaat uit van een meer evolutionaire verklaring. De hypnagoge schok zou een lichaamseigen instrument van onze voorouders zijn dat hen wakker schudde wanneer ze bijvoorbeeld uit een boom dreigden te vallen. Het mechanisme stelde onze spieren in staat snel te reageren en zo een nare val te voorkomen.

Slechts theorieën

Bovenstaande verklaringen zijn slechts theorieën, want hoewel het om een veelvoorkomend verschijnsel gaat, hebben wetenschappers nog geen definitief uitsluitsel kunnen bieden over de oorzaak ervan. De onvoorspelbaarheid van de bewegingen maakt het onderzoeken ervan lastig, maar ook het gegeven dat de getroffen slapers lang niet altijd wakker worden of zich de schok herinneren.

Wat wel vast staat is dat (over)vermoeidheid, stress, angst, een oncomfortabele houding en cafeïne de kans op een rondvliegend arm of been aanzienlijk vergroten. Een gevaar voor je gezondheid hoeft het in elk geval niet te zijn – hooguit een gevaar voor je partner!

Bron: National Geographic.