Waarom krijgen we kippenvel?

We hebben allemaal wel eens kippenvel, meestal kunnen we wel raden waar het door komt, maar soms hebben we geen enkel idee. Tijd om ons te verdiepen in de wetenschap achter kippenvel. Waarom krijgen we ze? Dienen ze een doel? En wat is er met die naam?

Wat heeft onze huid te maken met een geplukte kip?

Als we kippenvel krijgen, gaan de haren op onze armen, benen, of torso rechtop staan. De haren trekken ook een klein bultje huid, het haarzakje, mee omhoog. Hierdoor lijkt onze huid op die van een geplukte vogel, wat in veel talen tot uiting komt in de naam van het effect. In het Engels spreken ze over goosebumps wat vertaald kan worden als ganzen bultjes, in het Duits gebruikt men Gänsehaut of ganzenhuid, en in het Spaans heet het piel de gallina, of kippenvel net als bij ons. Er is gewoon geen ontkomen aan de gelijkenis tussen het effect en de huid van een geplukte vogel.

Natuurlijk zijn er ook meer formele, medische termen voor kippenvel. Zoals horripilation, piloerection, pilomotor reflex en cutis anserine. Maar zelfs hier vinden we verwijzingen naar de geplukte vogels, want cutis betekent huid en anser betekent gans. Elk van de medische termen beschrijft een tijdelijke verandering van de huid van glad naar bobbelig, meestal ontwikkeld na blootstelling aan de kou.

Waarom krijgen we kippenvel?

We hebben geen controle over wanneer we kippenvel krijgen en wanneer niet, het is een onvrijwillige reactie. Kippenvel wordt veroorzaakt door kleine spiertjes die zich in de huid aanspannen, waardoor de haarzakjes een beetje omhoog komen. De zenuwen van het sympathische zenuwstelsel, de zenuwen die onze vecht- of vluchtreactie controleren, controleren deze kleine huidspiertjes. Dat betekent dat kippenvel instinctief wordt veroorzaakt.

En wij zijn niet de enige dieren die met kippenvel te maken hebben. Veel dieren reageren op dezelfde manier wanneer ze zich bedreigd voelen, waardoor hun vacht uitzet, waardoor het dier er groter en gevaarlijker uitziet. Stekelvarkens, bijvoorbeeld, zetten hun stekels uit en katten zetten hun vacht uit als ze gevaar voelen.

Bij mensen wordt kippenvel meestal geassocieerd met onaangename situaties, bijvoorbeeld wanneer je het koud hebt of bang bent. Maar er is meer aan de hand, want ook andere dingen kunnen kippenvel veroorzaken. Het sympathisch zenuwstelsel dat het kippenvel veroorzaakt, krijgt input van vele delen van de hersenen, waaronder de delen die betrokken zijn bij motivatie, opwinding en emotie. Dit is de reden waarom het horen van muziek of het zien van kunst dat bijzonder ontroerend is, je de rillingen kan bezorgen, net als gevoelens van ontzag, trots en opwinding.

Recht opstaand haar zoals bij andere dieren is voor ons misschien niet zo nuttig wanneer we ons bedreigd voelen, maar kippenvel dient bij de mens toch een doel, zij het misschien niet een heel essentieel doel. Kippenvel helpt ons, en andere dieren, om warmte vast te houden wanneer we worden blootgesteld aan de kou. Het samentrekken van de spieren in de huid genereert warmte, de opgeheven haarzakjes zorgen ervoor dat de huidporiën zich sluiten, en opstaande haren houden een luchtlaagje bij de huid vast en houden zo de lichaamswarmte vast.

Recent onderzoek heeft kippenvel ook in verband gebracht met de regeneratie van haar en haarzakjes, wat kan worden gezien als een langere termijn reactie op de kou, tenminste bij dieren met een vacht. De zenuwen die verbonden zijn met de kleine spiertjes die verantwoordelijk zijn voor het kippenvel, staan ook in verbinding met de haarzakjes stamcellen, die verantwoordelijk zijn voor de haargroei. Dus als je kippenvel krijgt, krijgen je haarzakjes stamcellen de boodschap om nieuw haar te laten groeien.

Het is mogelijk dat kippenvel de komende eeuwen geleidelijk zal verdwijnen in mensen, net als andere overblijfselen van de evolutie zoals het stuitje en de verstandskiezen. Tot die tijd, als je wilt dat je haar sneller groeit, kun je altijd proberen het koud te krijgen, maar er zijn geen garanties dat het zal werken.